سفارش تبلیغ
صبا ویژن

تصمیم گیری ، پیشنهاد ها و راهکارها

فرایند تصمیم گیری، پیشنهادها و راهکارها

مقدمه:

می توان گفت تمام فعالیتها و اقداماتی که در همه زمینه ها توسط افراد بشر انجام می شود حاصل فرایند تصمیم گیری است. از نظر مدیریت معاصر تصمیم گیری فرایندی است مرتبط با حل یک مسأله.

 عمل تصمیم گیری در اداره امور سازمانها به قدری مهم است که برخی نویسندگان، سازمان را ( شبکه تصمیم) و مدیریت را عمل (تصمیم گیری) تعریف کرده اند. زیرا در دنیای امروزه اداره امور سازمانها نمی تواند صرفاً بر نبوغ و قضاوت شخصی افراد متکی باشد، بلکه تصمیمات بایستی حتی الامکان بر پایه بررسیهای علمی، آمار و اطلاعات دقیق و به موقع و بر طبق اصول و روشهای خاصی صورت پذیرد.

 امروزه پیچیدگی سازمانها  ، هزینه بالای عملیات و وسعت تشکیلات سازمانی، لزوم شیوه های تصمیم گیری مناسب و اخذ تصمیمات مستدل برای مدیران را روشن می سازد آنجه مدیران بیشتر از هر چیز به آن نیازمندند ابزاری راحت، مطمئن و علمی برای یاری آنان در انجام تصمیمات است  که پیوسته یا گه گاه با آن مواجه می شوند.

تعریف تصمیم گیری :

-تصمیم گیری فرایند بررسی ، پیش بینی و ارزیابی نتایج از راه حلهای موجود و انتخاب قطعی یک راه حل برای رسیدن به هدف است.

- تصمیم گیری فراگردی است که طی آن، شیوه عمل خاصی برای حل مسأله یا مشکل ویژه ای برگزیده می شود.

- تمام فعالیتها و اقداماتی که در همه زمینه ها توسط افراد بشر انجام می شود ، حاصل فرایند تصمیم گیری است.

- ازنظر هربرت سایمون، تصمیم گیری جوهره اصلی مدیریت است و حتی می توان تصمیم گیری را مترادف با مدیریت دانست.

- در صورتیکه نهایت مدیریت تصمیم گیری باشد پس مهارت لازم برای مدیر همان مهارت  تصمیم گیری است.

- تمام وظایف مدیریت در قالب نوعی از تصمیم گیری برای حل مشکل از قوه به فعل در می آید.

- در مدیریت اسلامی نیز توجه بسیاری به امر تصمیم گیری شده است تا آنجا که علی (ع) تصمیم فرد را برابر با میزان عقل و اندیشه او می داند و در جایی دیگرمی فرمایند، تصمیمی که بر مبنای عقل و خرد اتخاذ شده باشد نجات بخش است.

فرایند تصمیم گیری

فرایند تصمیم گیری شامل مراحل زیر است :

1- تعریف مسأله

2- تشخیص عوامل محدود کننده

3- تدوین راه حلهای ممکن

4- تجزیه و تحلیل راهها

5- انتخاب بهترین راه حلها

6- اجرای تصمیم

7- ایجاد سیستم کنترل و نظارت

فرایند تصمیم گیری در سازمانهای دولتی شامل مراحل زیر است:

مرحله اول تشخیص مشکل

مرحله دوم تنظیم راه حلهای ممکن

مرحله سوم پیش بینی نتایج و راه حلها

مرحله چهارم انتخاب تصمیم مطلوب

مرحله پنجم قانونی ساختن تصمیم

مرحله ششم اجراء و ارزیابی

فرایند تصمیم گیری عقلانی به شرح زیر است:

1- احساس مشکل

 2- بیان و تحلیل مشکل و جمع آوری و دریافت اطلاعات

3- تعیین هدفها و معیارها

4- یافتن راه حلها وشقوق ممکن

 5- ارزیابی نتایج احتمالی و قدرت پیش بینی

6- گزینش بهترین راه حلها

 

تکنیکها و شرایط تصمیم گیری:

الف – تصمیم گیری در شرایط اطمینان کامل – در این حالت کار تصمیم گیری به سادگی و دقت زیاد انجام می شود.

ب- تصمیم گیری در شرایط مخاطره -  در این حالت کار تصمیم گیرنده با اطمینان کامل از نتایج هرتصمیم مطلع نیست ولی احتمال وقوع آنها را می داند در این حالت تصمیم گیرنده باید:

1- یک شق از میان شقوق ممکن را انتخاب کند.

2- تمامی نتایج حاصل از شق مذکور را در شرایط محیطی مختلف آن تعیین نماید.

3- هر یک از نتایج را در احتمال وقوع موقعیت محیطی آن ضرب کند.

4- نتایج حاصل از مرحله سوم را با هم جمع کند تا ارزش مورد انتظار برای هر شق انتخابی درمرحله یک بدست آید.

5- مراحل یک تا چهار را برای بقیه شقوق تکرار نماید .

6- شقی که بالاترین ارزش مورد انتظار را دارد بعنوان بهترین تصمیم انتخاب شود.

ج- تصمیم گیری در شرایط عدم اطمینان کامل -  در چنین حالتی تصمیم گیری بسیار مشکل است تصمیم گیرنده باید به شیوه های زیر بعمل نماید.

1- انتخاب حداکثر حداکثرها- در این حالت بهترین نتیجه را از بین بهترین شقوق ممکن در شرایط محیطی مورد نظر انتخاب می شود.

2- انتخاب حداکثر حداقل ها- دراین شیوه با بد بینی اینطور فرض می شود که برای راه حلهای ممکن بدترین نتیجه در شرایط محیطی مورد نظر حاصل خواهد شد و آنگاه بهترین را از میان بد ترینها انتخاب می نماید.

2- انتخاب با فرض احتمال یکسان- در این شیوه با فرض اینکه هیچ گونه احتمالی برای وقوع نتایج در شرایط محیطی مورد نظر در دست نباشد احتمال برای شرایط مختلف یکسان فرض می شود و بر اساس ارزش مورد انتظار تصمیم گرفته میشود.

د- درخت اخد تصمیم - درخت اخذ تصمیم یکی از تکنیکهایی است که در فرایند عقلانی تصمیم گیری کاربرد فراوان دارد. درخت اخذ تصمیم تصویر کاملی از تصمیم بالقوه را نشان می دهد و به مدیر اجازه می دهد تا مسیرهای راه حل تصمیم را ترسیم نماید و با استفاده از این روش مسأله و موضوع مورد نظر و راه حلها و نتایج حاصل از آنها طی  مراحل متوالی، تجزیه و تحلیل می شود و یک سلسله تصمیمهای  مرتبط به هم بصورت یک درخت بدست می آید.

درخت اخذ تصمیم مدیر را مجبور می کند تا در تحلیل شرایط مربوط به تصمیمات آینده همچنین در تعیین پیامد راه حلهای مختلف جدی و شفاف باشد.

تکنیکهای تصمیم گیری دیگری مانند مدل مطلوبیت، ارزیابی تکنولوژی، مدل مقطعی تصمیم گیری و مدل مطلوب وجود دارد که بسته به نوع و شرایط مسئله و مشکل می توان از آنها استفاده کرد.

                                               عوامل مؤثر  بر تصمیم گیری

عوامل مؤثر بر تصمیم گیری شامل موارد زیر است :

اطلاعات – شامل دانش، آگاهی و اطلاعات است که درباره موضوع مورد تصمیم از منابع مختلف بدست می آید .

 فشارهای اجتماعی- شامل فرهنگ، آداب و رسوم، عرف و قانون و موقعیت اجتماعی .

 فشار گروههای ذی نفوذ ، ویژگیهای شخصی ، سن، موقعیت مکانی و زمانی ،  خواسته ها و آرزوها و رسانه های جمعی می باشد.

اما آنچه که بیشترین اثر را بر تصمیم گیری دارد اطلاعات می باشد برای اینکه تصمیم بهینه گرفته شود مسأله باید به وضوح و بدون ابهام بیان شود و تصمیم گیرنده همه اطلاعاتی را که نیاز دارد در اختیار داشته باشد آنگاه فهرست کاملی از راه حلهای ممکن تهیه شود و در مقایسه با هدفها و معیارهایی از قبل تعیین شده ارزیابی گردد.

بدیهی است تصمیم گیرنده به شیوه ای کارا و مؤثر بویژه در دنیای متحول و پیچیده کنونی مستلزم بکار گیری و برخورداری از مقادیر زیادی اطلاعات می باشد و در واقع اطلاعات یک وسیله و ابزار راهبردی مهم در تصمیم گیری مدیریت محسوب می شود و بدون شک کیفیت تصمیمات مدیریت نیز بستگی به صحت و دقت اطلاعاتی دارد که در زمان تصمیم گیری در اختیاری بوده است.

نتیجه گیری:

از نظر نگارنده مقاله آنچه در فرایند تصمیم گیری عقلائی از همه مهمتر است پیش بینی وارزیابی دقیق نتایج تصمیم است ، پیش بینی و ارزیابی نتایج باید آن قدر ماهرانه و با توجه به شرایط محیطی مختلف و با توجه به انسانها با توانمندیهای مختلف  صورت گیرد که احتمال وقوع نتیجه تصمیم صد درصد مطلوب و به نفع جامعه باشد.

در مسائل علمی و پزشکی  فرصت آزمایش وجود دارد ، قبل از اجرای هر تصمیم نتیجه آن را بر روی حیواناتی که سیستم بدن آنها شبیه به سیستم بدن  انسان است انجام می دهند آنگاه در صورتیکه تصمیم گرفته شده صد درصد نتیجه مثبت داشته باشد بعنوان یک تصمیم علمی و قابل اجراء بر روی انسان اعلام می کنند که بعد از ارزیابی نیز نتیجه تصمیم  صد درصد مطلوب خواهد بود و هنگامی که فلسفه این همه حساسیت سؤال می شود اظهارمیدارند که چون آزمایشات ما با جان انسانها در ارتباط است بایستی با دقت خیلی زیاد انجام گیرد اما مگر نتیجه تصمیمات مدیریتی با جان انسانها در ارتباط نیست .

 یک تصمیم کوچک مدیریتی  بدون ارزیابی و بدون پیش بینی دقیق که بر اساس عقل و منطق گرفته نشده باشد ممکن است جان خیلی از انسانها را به خطر بیاندازد ، فرضاٌ تصمیم در مورد جلو کشیدن  ساعات کار اداری کارمندان استان  در فصلی که ساعت قانونی کشور یک ساعت جلو کشیده شده خطرات جانی بسیاری مانند سکته های قلبی که خود نتیجه کم خوابی است و یا تصادفات متعددی که بعلت تاریکی جاده ها در رفت آمدهای بین استانی در ساعات اول روز بر اثر نبود دید رخ میدهد بهمراه خواهد داشت  

خاتمه سخن اینکه دو شیوه تصمیم گیری بیشتر وجود ندارد.

یکی شیوه عقلائی یا بخردانه که تعریف، تکنیک ومراحل آن دراین مقاله بیان گردید و دوم شیوه شهودی .

در شیوه شهودی مدیر بیش از آنکه به یک الگوی علمی  و از پیش مشخص شده اتکا کند بر اساس احساس و درک و برداشت خود از محیط اطراف و همچنین تجربه های قبلی استناد کرده و به اتخاذ تصمیم می پردازد.

آنچه مسلم است شیوه تصمیم گیری در جامعه ما شیوه شهودی احساسی است که به جرأت می توان گفت یکی از دلایل شکست برنامه ریزیهای کلان و بلند مدت و یا حداقل اجرای ناقص آنها را باید زیر ساختهای فکری شهودی و غیر عقلائی دانست که گاهی با تحولات سیاسی و اجتماعی تشدید می شوند.                         تهیه و تظیم : رسول بیرانوند